Skrótowce - podział i pisownia

SKRÓTOWCE

Skrótowce to wyrazy powstałe w wyniku skrócenia wyrażeń składających się z dwóch lub więcej słów.

Pisownia skrótowców w formie podstawowej

Skrótowce dzielimy na:

1. Literowce – złożone z pierwszych liter skracanej nazwy, nazwy liter wymawia się osobno , np.:

NBP = Narodowy Bank Polski [en-be-pe]

PKS = Państwowa Komunikacja Samochodowa [pe-ka-es]

PZH = Państwowy Zakład Higieny [pe-zet-ha]

PLM = Państwowe Liceum Muzyczne [pe-el-em]
GWSP = Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna [gie-wu-es-pe]

2. Głoskowce – także złożone z pierwszych liter, ale odczytuje się głoski oznaczane przez litery. Większość z nich stanowią skrótowce, które wewnątrz zawierają samogłoski, np.:

NATO = ang. North Atlantic Treaty Organization [nato]

PAN = Polska Akademia Nauk [pan]

WOP = Wojska Ochrony Pogranicza [wop]

OSiR = Ośrodek Sportu i Rekreacji [osir]

ZAiKS = Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych [zaiks]

3. Grupowce – składające się z grupy głosek (najczęściej pierwszych sylab wyrazów skracanych). Pisane są dwojako – pierwsza litera wielka, a pozostałe małe, lub całość wielkimi, wymawiane jako suma połączonych sylab, np:

Pafawag = Państwowa Fabryka Wagonów [pafawag]

Wifama = Widzewska Fabryka Maszyn [wifama]

RAFAKO = Raciborska Fabryka Kotłów [rafako]

Kedyw (lub KEDYW) = Kierownictwo Dywersji [kedyw]

Beneluks (lub BENELUX) = Belgia, ang. Nederland (Holandia), Luksemburg [beneluks]

4. Skrótowce mieszane o niejednorodnej strukturze – są kombinacjami dwóch lub nawet trzech powyższych rodzajów skrótowców, np.:

PZMot = Polski Związek Motorowy [pe-zet-mot]

SNaP = Stowarzyszenie Nauczycieli Polonistów [snap]

DLMyśl = Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego [de-el-myśl]

Literowce i głoskowce zapisuje się dużymi literami, natomiast pozostałe skrótowce, jeżeli występują w mianowniku, albo dużymi literami, albo pierwszą dużą, a pozostałe małymi – zgodnie z przyjętym zwyczajem.

Jeżeli w skrótowcach pisanych dużymi literami występują spójniki lub przyimki pisze się je małą literą lub pomija, np.:

ZDiK =Zarząd Dróg i Komunikacji

CIoK =Centrum Informacji o Książce

IMiDz = Instytut Matki i Dziecka

IMiGW = Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej

IŻŻ lub IŻiŻ = Instytut Żywności i Żywienia

IMER =Instytut Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa

EWWS lub EWWiS = Europejska Wspólnota Węgla i Stali

Pomija się także wszelkie znaki interpunkcyjne występujące w pełnej nazwie, np.:

WNSP = Wydział Nauk Społeczno-Pedagogicznych
PPTiT =Poczta Polska, Telegraf i Telefon

Jeżeli dla oznaczenia skracanego wyrazu (poza pierwszą) użyte zostały dodatkowe litery, należy pisać je małymi literami, np.:

MKOl = Międzynarodowy Komitet Olimpijski

SdPl = Socjaldemokracja Polska

Skrótowce zawierające w sobie głoskę ch zawsze pisze się zgodnie z zasadą: duże c i małe h (gdyż c w skrótowcu oznaczać może c lub cz), tak jak w poniższym przykładzie:

ChSA = Chrześcijańskie Stowarzyszenie Akademickie

BCh = Bataliony Chłopskie

Głoski, na które składa się więcej niż jedna litera, jak: sz, cz, dz, dzi itp. (poza ch), zapisuje się, pomijając drugą literę, np.:

RP =Rzeczpospolita Polska

SGH =Szkoła Główna Handlowa

Wyjątkiem od ww. zasady są następujące skrótowce:

DzU = Dziennik Ustaw

WSzW = Wojewódzki Sztab Wojskowy

http://wiking.edu.pl/article.php?id=631


56.1. Kropka w pisowni skrótowców
W skrótowcach rodzimych i obcych przyswojonych nie stawiamy kropki, np. FSO, UJ, USA (mimo ang. U.S.A.), PS (mimo łac. P.S.), PZMot, MKOl.

56.3. Pomijanie w skrótowcach niektórych elementów występujących w pełnych nazwach:
a) w skrótowcu może być pominięty przyimek, np. BBWR (= Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem), TOZ (= Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami);
b) w skrótowcu zawsze pomijamy przecinek lub łącznik, np. MOŚZNiL (= Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa), AGH (= Akademia Górniczo-Hutnicza);
c) z dwuznaków literowych rz, sz, cz i trójznaku dzi oznaczających jedną głoskę pozostawiamy w skrótowcu tylko pierwszą literę, np. RP (= Rzeczpospolita Polska), WSP (= Wyższa Szkoła Pedagogiczna), PCK (= Polski Czerwony Krzyż), MDM (= Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa);
WYJĄTKI: DzURP a. Dz.U. RP (= Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej), DSzW (= Dzielnicowy Sztab Wojskowy), WSzW (= Wojewódzki Sztab Wojskowy — w odróżnieniu od WSW = Wojskowa Służba Wewnętrzna).
Zawsze jednak zachowujemy w skrótowcach dwuznak ch, np. ChRL, ZChN, BCh. Litera c pełni w skrótowcach inne funkcje: oznacza spółgłoskę [c] — CPN oraz spółgłoskę [cz] — PCK.

Jeśli skrótowiec się odmienia, zaznaczamy to w pisowni w następujący sposób: GOPR-u, GOPR-em; KOR-u, KOR-owi; do PAN-u, czyli końcówkę fleksyjną piszemy zawsze małą literą i oddzielamy ją od tematu łącznikiem.

Jeśli skrótowiec ma charakter rzeczownika i kończy się małą literą, to przed końcówkami fleksyjnymi nie stosuje się łącznika, np. Cepelia, Cepelię, o Cepelii; Desa, do Desy, w Desie; Elektrim, Elektrimu, o Elektrimie.

Pisowni skrótowców zasady szczegółowe:

Końcówkę fleksyjną po spółgłoskach twardych piszemy małą literą i oddzielamy od tematu łącznikiem: do RFN-u, w PSL-u.

Po spółgłoskach miękkich oznaczanych dwuznakami, np. mi, ni, fi, piszemy: o WAM-ie, w PAN-ie, o ZChN-ie, w RAF-ie.

Skrótowce typu GOPR, KOR w przypadkach zależnych (a więc w przypadkach innych, niż mianownik i wołacz) przybierają następującą postać: do KOR-u, do GOPR-u, ale w KOR-ze, w GOPR-ze, czyli pojawiające się rz zapisujemy jako R-z.

Pojawiające się w zakończeniu dź zapisujemy jako D-zi: w SAPD-zie (= System Automatycznego Przetwarzania Danych).

Skrótowce zakończone literą Z wymawianą jako [zet], np. ONZ [o-en-zet], MSZ [em-es-zet], zapisujemy w odmianie następująco: ONZ, do ONZ-etu, w ONZ-ecie; MSZ, do MSZ-etu, w MSZ-ecie.
Ta reguła obejmuje również skrótowce zakończone literą J wymawianą jako [jot], np. UJ [u-jot], PTJ [pe-te-jot]: UJ, z UJ-otu, o UJ-ocie; PTJ, do PTJ-otu, o PTJ-ocie.

Skrótowce zakończone na T i Ł przybierają w odmianie następujące postaci: GOT, GOT-u, o Gocie; NOT, NOT-u, o Nocie; ZIŁ, ZIŁ-u, o Zile. W miejscowniku wielką literę piszemy tylko na początku, a końcówki fleksyjnej nie oddzielamy od tematu łącznikiem.

Skrótowce zakończone w mianowniku liczby pojedynczej na -x przybierają w przypadkach zależnych rodzime zakończenie -ks- albo utrzymują w zapisie tematyczne -x-: Pewex, z Peweksu, w Peweksie albo z Pewexu, w Pewexie

Odmianę zakończonych na -A skrótowców typu EFTA, SABENA zapisujemy w dwojaki sposób:
Efta, Efty, Efcie, Eftę; Sabena, Sabeny, Sabenie, Sabenę;

Skrótowce typu MKOl, PZMot zapisujemy w odmianie następująco: MKOl-u, MKOl-owi, MKOl-em; PZMot-u, PZMot-owi, PZMot-em, PZMocie.
EFTA, EFT-y, Efcie, EFT-ę; SABENA, SABEN-y, SABEN-ie, SABEN-ę.




http://so.pwn.pl/zasady.php?id=629586